1,632 total views, 1 views today
Collagen là những protein cấu trúc ngoại bào chính, chiếm khoảng 25% protein ở người, được tìm thấy trong mô liên kết và là một thành phần quan trọng của da, dây chằng, xương và sụn. Hiện nay, khoa học đã phát hiện hơn 16 loại collagen ở người, chủ yếu là các loại 1, 2, 3, 4, 5 và 10, trong đó loại 1, 2, và 3 chiếm từ 80 – 90%. Collagen có vai trò quan trọng đối với sự sống và có những đóng góp rất lớn trong y học. Tùy theo tính chất và nguồn gốc của từng loại collagen và sẽ cho được những ứng dụng khác nhau.
Phân loại collagen: thường gặp các loại sau:
Loại 1: phổ biến nhất trong cơ thể người. Loại này được tạo thành từ các sợi ưa eosin và giúp hình thành nên các bộ phận của cơ thể, bao gồm gân, dây chằng, các cơ quan, da (lớp trung bì), góp phần tạo xương và có ở đường tiêu hoá, chữa lành vết thương, giữ độ co giãn và độ đàn hồi cho da, đồng thời liên kết các mô lại với nhau.
Loại 2: Collagen loại 2 chủ yếu giúp xây dựng sụn, được tìm thấy trong mô liên kết, có lợi trong việc ngăn ngừa các cơn đau khớp do tuổi tác hoặc các triệu chứng viêm khớp khác nhau.
Loại 3: Collagen loại 3 được cấu tạo từ các sợi lưới, là thành phần chính của các khung ngoại bào tạo nên các cơ quan và da của chúng ta. Loại 3 hỗ trợ loại 1, giữ cho da có độ đàn hồi và độ vững chắc nhất định. Đặc biệt, collagen loại này còn giúp hình thành mạch máu và mô trong tim cho nên sự thiếu hụt collagen type 3 có liên quan đến nguy cơ vỡ mạch máu và thậm chí gây tử vong sớm.
Loại 4: Collagen loại 4 giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành lớp đáy, tạo nên các mô bao quanh các cơ quan, cơ và chất béo, hỗ trợ chức năng thần kinh và mạch máu. Ngoài ra, collagen loại này cũng góp phần cấu tạo nên bề mặt các cơ quan trong hệ tiêu hóa và hệ hô hấp.
Loại 5: được tìm thấy trong nhau thai, cần thiết để tạo bề mặt của tế bào cũng như tóc và mô.
Loại 10: giúp tạo thành xương mới và sụn khớp, tham gia vào quá trình cốt hóa sụn, giúp ích cho việc lành xương và sửa chữa các khớp hoạt dịch.
Nguồn gốc collagen: chúng ta bổ sung collagen thông qua bữa ăn hàng ngày, collagen có nhiều trong thịt bò, thịt gà, cá và màng vỏ trứng gà.
Collagen bò: có nguồn gốc từ da, xương và cơ bắp của bò, thành phần chủ yếu là collagen loại 1 và 3, là nguồn cung cấp glycin và proline dùng trong tổng hợp creatinin, tạo nên cơ bắp và giúp cơ thể tự tổng hợp collagen.
Collagen gà: trong gà chứa nhiều collagen loại 2, rất tốt cho sự phát triển của sụn và gân, cung cấp chondroitin sulfate and glucosamine sulfate (cả 2 chất này đều có tác dụng chống lão hóa).
Collagen cá: có nguồn gốc từ cá, dễ hấp thu và dồi dào collagen loại 1 với các acid amin proline, glycine và hydroxyproline, tốt cho hoạt động của các khớp, các cơ quan quan trọng, mạch máu, hệ tiêu hóa, làm đẹp da và chắc xương. Hydroxyproline là một thành phần quan trọng của chuỗi xoắn ba collagen và có vai trò giữ cho collagen được ổn định. Khi nồng độ của chất này giảm thấp cho thấy sự thoái hóa của khớp và dấu hiệu lão hóa. Phản ứng chuyển đổi từ proline thành hydroxy proline cũng đòi hỏi vitamin C xúc tác, đó là lý do tại sao sự thiếu hụt vitamin C cũng gây ảnh hưởng đến nồng độ collagen.
Collagen màng vỏ trứng: có trong vỏ và lòng trắng trứng, chứa chủ yếu là collagen loại 1, ngoài ra cũng có loại 3, 4 và 10. Loại này là nguồn cung cấp glucosamin sulfat, chondroitin sulfat, acid hyaluronic và các acid amin khác nhau có lợi ích cho việc tạo thành các mô liên kết, chữa lành vết thương, tạo nên cơ bắp và giảm đau/cứng cơ.
Ứng dụng của collagen trong y học
Trong phẫu thuật thẩm mỹ: Collagen được sử dụng rộng rãi trong phẫu thuật thẩm mỹ chủ yếu có nguồn gốc từ bò và heo, giúp lành vết thương ở bệnh nhân bỏng, tái tạo xương và có nhiều ứng dụng trong nha khoa và chỉnh hình. Collagen được sử dụng như là các lớp màng, chất làm đầy trong các quy trình thẩm mỹ và hiện đang được sử dụng như một thành phần chính cho một số mỹ phẩm trang điểm.
Trong phẫu thuật tái tạo: Collagen có thể được sử dụng trong việc tạo ra chất thay thế cho da nhân tạo dùng trong các trường hợp bỏng nặng. Những loại collagen này thường có nguồn gốc từ bò, lợn, ngựa hoặc từ con người, đôi khi được sử dụng kết hợp với silicone, glycosaminoglycans, nguyên bào sợi, các yếu tố tăng trưởng và các chất khác.
Trong tim mạch: Van tim được tạo thành từ collagen. Các lá van được tạo hình bởi collagen dưới áp suất biến thiên. Theo thời gian cùng với quá trình lão hóa, calci sẽ lắng đọng trên collagen dẫn đến xơ cứng van.
Trong chuyển vận sinh học: thuốc nạp vào lớp màng collagen bằng cách tạo liên kết hydro, liên kết cộng hóa trị hoặc dùng các bẫy cấu trúc đơn giản. Việc này ứng dụng nhiều trong nhãn khoa, giúp vận chuyển thuốc vào mắt và mau lành vết thương. Collagen ứng dụng trong vận chuyển thuốc thường được bào chế dưới dạng màng phim, gel, hydrogel, liposome, nanosome, minipellets…
Miếng bọt biển collagen: rất hữu hiệu trong điều trị các vết bỏng nặng, băng bó vết thương. Loại này có khả năng hấp thụ lượng lớn dịch tiết của mô nên được dùng để băng bó các vết thương ẩm, chống lại các tác động cơ học và nhiễm khuẩn thứ phát.
Trong mỹ phẩm: collagen giúp duy trì sự trẻ trung cho cơ thể và có nhiều ứng dụng quan trong nền công nghiệp mỹ phẩm. Collagen được bào chế thành các dạng kem hay gel giúp giữ ẩm da, chống lão hóa, chống nếp nhăn và chống tác động có hại của tia UV. Collagen dùng trong mỹ phẩm thường được chiết xuất từ da cá nước lạnh như cá tuyết và cá hồi, ngoài ra có thể sản xuất collagen từ vảy cá thông qua các phản ứng loại calci và thủy phân bằng enzyme.